یکی از مهمترین مراحل رشد کودک دندان درآوردن است که معمولا بین بازه 4 تا 7 ماهگی اتفاق میافتد. اغلب والدین در این مرحله شاهد گریههای بیوقفهی نوزاد هستند و معمولا این ایام را با نگرانی و دغدغه سپری میکنند خیلی ها به فکر بهترین دندانپزشک کودکان و نوزادان هستند. ما در این مقاله یک راهنمای جامع درباره درک علائم دندان درآوردن کودکان، زمانبندی و روشهای تسکین درد ارائه دادهایم تا با مطالعه آن، سطح اطلاعات و آگاهی خود از دندان درآوردن کودکان را ارتقا دهید و این مرحله را با آرامش بیشتری پشت سر بگذارید.
نشانههای دندان درآوردن کودکان
علائم دندان درآوردن نوزاد ممکن است در هر کودک متفاوت باشد، اما معمولا در این مرحله از رشد کودکان چند نشانهی مشترک وجود دارد که بیشتر والدین آنها را تجربه میکردهاند. برخی از رایجترین نشانههای دندان درآوردن کودکان عبارتاند از:
1. افزایش آبدهان:
نوزاد معمولا در دوران دندان درآوردن بزاق زیادی تولید میکند. این ترشح زیاد میتواند سبب خارش پوست اطراف دهان شود و حتی در برخی نوزادان جوشهای ریزی در این ناحیه بروز پیدا کند.
2. تمایل به گاز گرفتن:
کودک در ایام دندان درآوردن تمایل دارد هر چیزی را که دم دستش است از انگشت خودش گرفته تا اسباببازیها، گاز میگیرد. او با انجام این کار به او تلاش میکند تا فشار لثه را کمتر کند.
3. بیقراری و گریههای طولانی:
گاهی ممکن است درد لثه به قدری شدت یابد که باعث بیخوابی و گریهی مداوم نوزاد بهخصوص در شبها میشود.
4. تورم و قرمزی لثه:
محل رویش دندان در ناحیه لثه معمولا قرمز، متورم و گاهی سفیدرنگ میشود.
5. کاهش اشتها:
ممکن است در زمان دندان درآوردن مکیدن سبب احساس درد در کودک شود و به همین دلیل او از شیر خوردن امتناع کند.
6. تب خفیف یا تحریکپذیری:
در برخی موارد افزایش دمای بدن میتواند نشاندهنده علائم دندان درآوردن نوزاد باشد، اما در صورتی که تب بالا باشد، معمولا نشانهی عفونت است و مراجعه به پزشک ضرورت دارد.
زمان دندان درآوردن کودک کی است؟
بهطور معمول، اولین دندان شیری کودک در بازه بین 4 تا 7 ماهگی در میآید و این روند رشد ادامه دارد تا در پایان سه سالگی به 20 دندان شیری کامل برسد. اما این زمان ممکن است در برخی کودکان زودتر و در 3 ماهگی باشد یا تا 12 ماهگی به تعویق بیافتد. ترتیب معمول درآمدن دندانهای کودکان به شکل زیر است:
1. دندانهای پیشین پایین (وسط): حدود 6 ماهگی
2. دندانهای پیشین بالا: حدود 8 ماهگی
3. دندانهای کناری بالا و پایین: بین 9 تا 12 ماهگی
4. دندانهای آسیای اول: حدود 12 تا 18 ماهگی
5. دندانهای نیش: حدود 18 تا 24 ماهگی
6. دندانهای آسیای دوم: بین 2 تا 3 سالگی
مراحل دندان درآوردن کودک چگونه است؟
دندان درآوردن کودکان در سه مرحله زیر صورت میگیرد:
1. مرحلهی پیشدرآمد (زیر لثه):
رشد دندان از زیر لثه آغاز میشود؛ در اولین مرحله جوانهی دندان در استخوان فک شکل میگیرد و به مرور زمان به سمت سطح لثه حرکت میکند. کودک در این مرحله در ناحیه لثه احساس حساسیت پیدا خواهد کرد.
2. مرحلهی رویش (برش لثه):
در مرحله دوم دندان از لثه بیرون میزند. اغلب کودکان در این مرحله در ناحیهای که دندان بیرون زده است احساس درد، خارش و تورم دارند.
3. مرحلهی پس از رویش:
در آخرین مرحله دندان کاملا از لثه بیرون آمده و لثه در آن ناحیه ترمیم میشود. به دنبال ترمیم لثه علائم دندان درآوردن نوزاد بهتدریج کاهش مییابد.
علائم دندان کرسی درآوردن در کودکان
دندانهای کرسی یا آسیای اول و دوم سطح بزرگتری دارند و فشار بیشتری به لثه وارد میکنند. این مسئله باعث شده تا علائم دندان کرسی درآوردن در کودکان معمولا دردناکتر از دندانهای جلو باشد. مهمترین علائم دندان کرسی درآوردن عبارتاند از:
- ایجاد تورم شدید در ناحیه لثههای عقب
- بیمیلی به غذا
- بیخوابی شبانه
- گاهی اسهال و تب خفیف
- تمایل به جویدن اجسام سفت
علائم درآوردن دندان دائمی
رویش دندانهای دائمی در کودکان معمولا از 6 سالگی شروع میشود. در این مرحله هم ممکن است علائم دندان درآوردن کودکان شبیه علائم دوران نوزادی باشد. برخی از رایجترین این علائم شامل موارد زیر میشود:
- احساس درد یا خارش در لثه
- تورم لثه در ناحیهی خاص
- لق شدن دندان شیری
- در برخی موارد بوی بد دهان به دلیل بروز التهاب موضعی
زمان مناسب دندان درآوردن کودک
دندان درآوردن در کودکان بازه مشخصی دارد؛ در صورتی که هیچ دندانی تا 13 ماهگی در دهان کودک شما ظاهر نشود، مراجعه به پزشک را در دستور کار خود قرار دهید. با این وجود لازم است بدانید زمان دندان درآوردن کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ژنتیک (وراثت از والدین)
- سطح کلسیم و ویتامین D بدن
- سلامت عمومی کودک
- تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک
عوارض دندان درآوردن کودک چیست؟
دندان درآوردن یکی از مراحل رشد کودک است و نمیتوان آن را یک بیماری دانست. با این وجود معمولا در دوران دندان درآوردن کودک ممکن است دچار مشکلات موقتی شود که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریک پوست اطراف دهان به دلیل ترشح زیاد بزاق
- اسهال خفیف بر اثر بلع بزاق زیاد یا تماس دهان با اجسام آلوده
- بیقراری و بیخوابی شبانه
- کاهش اشتها
- افزایش حساسیت لثهها
- گریههای طولانی
نکته: اگر مشکلاتی مانند استفراغ یا اسهال شدید در کودک مشاهده شد، مراجعه به پزشک برای بررسی وضعیت او الزامی است؛ چرا که این علائم معمولا به دندان درآوردن ربطی ندارند.
برای تسکین درد دندان درآوردن کودک چکار کنیم؟
برای تسکین درد ناشی از دندان درآوردن نوزاد روشهای مختلفی وجود دارد که چند روش موثر و بیخطر آن عبارتاند از:
استفاده از دندانگیر خنک: دندانگیر ژلهای یا سیلیکونی را درون یخچال (نه فریزر) قرار دهید تا مقداری خنک شود و سپس به کودک بدهید.
ماساژ لثه با انگشت تمیز: با گاز استریل مرطوب یا انگشت شسته، بهآرامی لثه را ماساژ دهید.
استفاده از پارچهی خنک یا قاشق سرد: لمس لثه با اشیای بهداشتی و سرد موجب بیحسی و تسکین موقت درد میشود.
تغذیهی نرم و خنک: در صورتی که کودک شما تغذیه کمکی را شروع کرده است، میتوانید از ماست خنک یا پورهی سرد سیبزمینی استفاده کنید.
حفظ آرامش کودک: در آغوش گرفتن، نوازش و حواسپرتی با بازی میتواند سبب حفظ آرامش کودک و کمک به فراموشی درد شود.
نکته: استفاده از ژلهای بیحسکنندهی حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین بدون تجویز پزشک خودداری کنید، زیرا ممکن است عوارض خطرناکی را برای نوزاد به همراه داشته باشد.
عوامل مؤثر بر تأخیر در دندان درآوردن کودکان
گاهی دندان درآوردن کودکان به تاخیر افتاده و بیش از حد معمول طول میکشد. این تاخیر معمولا از عوامل زیر ناشی میشود:
- کمبود ویتامین D یا کلسیم
- عوامل ژنتیکی
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد یا سوءتغذیه
- بیماریهای مزمن یا اختلالات غددی مانند کمکاری تیروئید
نکته: در صورتی که پروسه دندان درآوردن بیش از 18 ماه به تاخیر افتاد، میبایست برای بررسی سطح مواد معدنی و هورمونها آزمایشهایی انجام شود.
برای زود دندان درآوردن نوزاد چه کنیم؟
تسریع روند طبیعی دندان درآوردن به اجبار امکانپذیر نیست، اما میتوان با رعایت برخی نکات شرایط مناسبی برای رشد دندانها را فراهم کرد. از جمله این نکات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغذیهی کامل با شیر مادر
- تغذیهی مناسب مادر در ایام بارداری و شیردهی
- رعایت بهداشت دهان نوزاد حتی پس از رویش دندان
- قرار گرفتن در معرض نور آفتاب برای تولید ویتامین D
- مصرف قطرهی ویتامین D بر اساس تجویز پزشک
مراقبت از دندانهای کودک بعد از درآمدن
پس از اینکه کودک شما اولین دندانهایش را درآورد، توجه به بهداشت دهان و دندان اهمیت زیادی پیدا میکند. برخی از مهمترین مراقبتها پس از رویش دندان کودک عبارتاند از:
- روزانه دندان را با گاز استریل یا مسواک نرم مخصوص نوزاد تمیز کنید.
- شیر دادن به کودک در هنگام خواب شب بپرهیزید، چرا که شیر روی دندانها میماند منجر به بروز پوسیدگی میشود.
- از 18 ماهگی به بعد مسواک زدن با خمیردندان بدون فلوراید را به صورت تدریجی به کودک آموزش دهید.
- از حدود یکسالگی برای ویزیت دندانهای کودک به دندانپزشک مراجعه کنید.
جمعبندی
دندان درآوردن کودک معمولا از ۴ تا 7 ماهگی آغاز میشود و میتواند با علائمی مانند آبریزش دهان، تورم لثهها، و بیقراری همراه باشد. در این دوره، کودکان ممکن است به دلیل درد و ناراحتی، تمایل به جویدن اشیا داشته باشند و خواب آنها مختل شود. والدین میتوانند با استفاده از دندانگیرها و ماساژ لثهها به تسکین درد کمک کنند. همچنین، در صورت بروز علائم شدید یا غیرمعمول مانند اسهال یا استفراغ شدید، مشاوره با پزشک ضروری است. علائم دندان درآوردن نوزاد طبیعی است و به تدریج با رشد دندانهای شیری کودک به پایان میرسد.
سوالات متداول
1. اولین دندان نوزاد معمولا کی درمیآید؟
بین 4 تا 7 ماهگی، معمولا دندان پیشین پایین ظاهر میشود.
2. آیا دندان درآوردن باعث تب و اسهال میشود؟
فقط تب خفیف ممکن است ایجاد شود. تب بالا یا اسهال شدید معمولا به دلایل دیگر است.
3. اگر کودک تا یک سالگی دندان در نیاورد چه کنیم؟
اگر بعد از 13 ماه هیچ دندانی ظاهر نشد، باید پزشک وضعیت تغذیه و رشد را بررسی کند.
4. آیا ژلهای بیحسکننده برای نوزاد بیخطرند؟
خیر، استفادهی خودسرانه خطرناک است. فقط با تجویز پزشک مجاز است.
5. چند دندان شیری داریم؟
کودک در نهایت 20 دندان شیری دارد که بین 2 تا 3 سالگی کامل میشوند.
6. چه زمانی دندانهای دائمی درمیآیند؟
از حدود 6 سالگی به بعد، دندانهای دائمی جایگزین دندانهای شیری میشوند.
