دندان حساس به سرما یکی از مشکلات رایج دهان و دندان است که می تواند باعث ایجاد درد، ناراحتی و محدودیت در خوردن و نوشیدن مواد سرد شود. این مشکل معمولا در افراد بالغ بیشتر از کودکان دیده می شود و می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در این مقاله به شما نشان می دهیم که چه علائمی نشان می دهد که دندان شما نسبت به سرما حساس شده است، چه دلایلی ممکن است باعث این حساسیت شود، چه روش هایی برای درمان آن وجود دارد و چگونه می توانید از حساس شدن دندان خود جلوگیری کنید.

چه علائمی نشان می دهد که دندان نسبت به سرما حساس شده است؟

علامت اصلی حساسیت دندان به سرما احساس درد یا سوزش در دندان یا لثه است که با تماس با مواد سرد مانند آب یخ، بستنی، نوشیدنی های سرد یا حتی هوای سرد ایجاد می شود. این درد معمولا شدید و ناگهانی است و بعد از چند ثانیه یا دقیقه از بین می رود. اما در بعضی موارد ممکن است در مدت زمان طولانی تر هم ادامه داشته باشد. این درد می تواند در یک یا چند دندان یا در تمام دهان احساس شود. بعضی از افراد ممکن است علاوه بر حساسیت به سرما، حساسیت به مواد گرم، شیرین، ترش یا تند هم داشته باشند.

چه دلایلی ممکن است باعث حساسیت دندان به سرما و مواد سرد شود؟

برای درک دلایل حساسیت دندان به سرما، باید ساختار دندان را بشناسیم. دندان از سه لایه تشکیل شده است: انامل، دنتین و پالپ. انامل لایه بیرونی و سخت دندان است که از دندان محافظت می کند. دنتین لایه میانی و نرم تر دندان است که شامل تونل های ریزی است که به عصب دندان یا پالپ متصل می شوند. پالپ لایه درونی و حساس دندان است که شامل خونرسانی و عصب های دندان می شود.

وقتی انامل دندان آسیب ببیند یا مقدار آن کم شود، دنتین زیر آن قابل رویت می شود و تونل های ریز آن باز می شوند. این باعث می شود که مواد سرد یا گرم به راحتی به عصب دندان برسند و آن را تحریک کنند. بنابراین، هر عاملی که باعث آسیب دیدن یا کاهش انامل دندان شود، می تواند منجر به حساسیت دندان به سرما شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

• فرسایش دندان: فرسایش دندان به معنای از بین رفتن انامل دندان به دلیل تماس با مواد ترش و … است. مصرف زیاد نوشیدنی های گازدار، آبلیمو، سرکه، میوه های ترش و غیره می تواند باعث فرسایش دندان شود. همچنین مسواک زدن با فشار زیاد یا با مسواکی با سری سخت، جویدن مواد سخت مانند آجیل، استفاده از دندان به عنوان ابزار برای باز کردن بطری یا بسته بندی و غیره نیز می تواند انامل دندان را فرسایش دهد.
• پوسیدگی دندان: پوسیدگی دندان به معنای تخریب انامل و دنتین دندان به دلیل تجمع باکتری ها و اسیدهای تولید شده توسط آن‌ها است.

• لثه تحلیل یافته: لثه تحلیل یافته به معنای کاهش بافت لثه اطراف دندان است که می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. برخی از این دلایل عبارتند از: التهاب لثه، بیماری پریودنتال، مسواک زدن نادرست، سن، ژنتیک، دخانیات، ارتودنسی و غیره. وقتی لثه تحلیل رود، ریشه دندان که معمولا تحت پوشش لثه است، قابل رویت می شود. ریشه دندان انامل ندارد و فقط از دنتین تشکیل شده است. بنابراین، حساسیت دندان به سرما ممکن است در این حالت افزایش یابد.
• شکستگی یا ترک دندان: شکستگی یا ترک دندان می تواند به دلیل تصادف، ضربه، جویدن مواد سخت یا استرس روی دندان ایجاد شود. این شکستگی یا ترک ممکن است در انامل، دنتین یا پالپ دندان باشد. اگر شکستگی یا ترک به دنتین یا پالپ دندان برسد، ممکن است باعث درد و حساسیت دندان به سرما شود. بعضی از شکستگی ها یا ترک ها ممکن است با چشم دیده نشوند و نیاز به معاینه دندانپزشکی داشته باشند.
• پر کردن دندان: پر کردن دندان یکی از روش های درمان پوسیدگی دندان است که در آن دندانپزشک قسمت پوسیده دندان را برداشته و با موادی مانند کامپوزیت، آمالگام، سرامیک و غیره جایگزین می کند. اگر پر کردن دندان به درستی انجام نشود یا با گذشت زمان فرسوده شود، ممکن است فاصله ای بین پر کردن و دنتین دندان ایجاد شود که باعث نفوذ مواد سرد یا گرم به عصب دندان شود. این موضوع می تواند منجر به حساسیت دندان به سرما شود. همچنین بعضی از مواد پر کننده ممکن است خود حساسیت داشته باشند و باعث ایجاد درد یا التهاب در دندان شوند.
• درمان ریشه دندان: درمان ریشه دندان یک روش درمانی است که در آن دندانپزشک پالپ دندان را که شامل عصب و اجزای خونرسانی دندان است، برمی دارد و با مواد مختلف پر می کند. این روش برای درمان دندان هایی که پالپ آن ها آسیب دیده یا دچار عفونت شده است، انجام می شود. درمان ریشه دندان معمولا باعث کاهش حساسیت دندان به سرما می شود، چون عصب دندان حذف می شود. اما در بعضی موارد ممکن است بعد از درمان ریشه دندان، حساسیت دندان به سرما افزایش یابد. این ممکن است به دلیل التهاب بافت اطراف دندان، عفونت مجدد پالپ، شکستگی دندان یا پر کردن ناقص ریشه دندان باشد.

روش های درمانی حساسیت دندان به سرما

درمان دندان حساس به سرما بستگی به شدت و دلیل آن دارد. برخی از روش های درمانی عبارتند از:

• استفاده از خمیر دندان و دهانشویه حساسیت زدا (ضد حساسیت): خمیر دندان و دهانشویه حساسیت زدا موادی مانند نیترات پتاسیم، فلوراید، استرانسیوم کلراید و غیره دارند که می توانند تونل های ریز دنتین را ببندند و انتقال حرارت به عصب دندان را کاهش دهند. این محصولات باید به صورت منظم و مداوم استفاده شوند تا اثر مطلوب را داشته باشند. همچنین باید از مسواک زدن شدید یا با مسواکی با سری سخت خودداری کرد تا انامل دندان آسیب نبیند.
• استفاده از محصولات مهار کننده عصب: محصولات مهار کننده عصب موادی مانند گلیسرین، اسید سالیسیلیک، بنزوکائین و غیره دارند که می توانند عصب دندان را موقتا بی حس کنند و درد را کاهش دهند. این محصولات معمولا به صورت ژل، اسپری، قطره یا نوار در دسترس هستند و می توانند بر روی دندان یا لثه مالیده یا قرار داده شوند. این محصولات فقط برای مدت کوتاه و به صورت موقت مفید هستند و نباید بیش از حد مصرف شوند.

• درمان دندانپزشکی: اگر حساسیت دندان به سرما شدید باشد یا با استفاده از محصولات خانگی کاهش نیابد، باید به دندانپزشک مراجعه کرد. دندانپزشک می تواند روش های درمانی مختلفی را برای رفع حساسیت دندان به سرما انجام دهد. برخی از این روش ها عبارتند از:
  • پوشش دندان: پوشش دندان یک روش درمانی است که در آن دندانپزشک یک ماده محافظ را بر روی سطح دندان یا ریشه دندان می گذارد تا از تماس مواد سرد یا گرم با دنتین یا پالپ دندان جلوگیری کند. این ماده محافظ می تواند از جنس رزین، گلاس آینومر، کامپوزیت و غیره باشد. پوشش دندان معمولا برای درمان حساسیت دندان به سرما در نتیجه لثه تحلیل رفته، شکسته یا ترک برداشته، دارای پر کردگی ناقص یا فرسودگی دندان و غیره انجام می شود.
  • لمینت دندان: لمینت دندان یک روش درمانی است که در آن دندانپزشک یک پوشش نازک و شفاف را بر روی سطح دندان می چسباند تا از آسیب دیدن یا فرسایش انامل دندان جلوگیری کند. این پوشش معمولا از جنس پرسلن یا کامپوزیت است و می تواند ظاهر دندان را هم بهبود بخشد. لمینت دندان معمولا برای درمان حساسیت دندان به سرما در نتیجه فرسایش دندان، پوسیدگی دندان، شکل نامناسب دندان و غیره انجام می شود.
  • کرون دندان: کرون دندان یک روش درمانی است که در آن دندانپزشک یک پوشش کامل را بر روی دندان می گذارد تا از آسیب دیدن یا شکستگی دندان جلوگیری کند. این پوشش می تواند از جنس طلا، پرسلن، زیرکونیا و غیره باشد و می تواند ظاهر و عملکرد دندان را هم بهبود بخشد. کرون دندان معمولا برای درمان حساسیت دندان به سرما در نتیجه شکستگی یا ترک دندان، پوسیدگی دندان، درمان ریشه دندان، ارتودنسی و غیره انجام می شود.
  • درمان ریشه دندان: درمان ریشه دندان یک روش درمانی است که در آن دندانپزشک پالپ دندان را که شامل عصب و اجزای خونرسانی دندان است، برمی دارد و با موادی مانند گاتاپرکا پر می کند. این روش برای درمان دندان هایی که پالپ آن ها آسیب دیده است، انجام می شود. درمان ریشه دندان معمولا باعث کاهش حساسیت دندان به سرما می شود، چون عصب دندان حذف می شود. اما در بعضی موارد ممکن است بعد از درمان ریشه دندان، حساسیت دندان به سرما افزایش یابد. در این صورت باید دوباره به دندانپزشک مراجعه کرد.

راهکارهای پیشگیری از حساس شدن دندان

بهترین راه برای جلوگیری از حساسیت دندان به سرما این است که از آسیب دیدن یا کاهش انامل دندان خودداری کنید. برای این منظور می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• بهداشت خوب دهان و دندان: باید به صورت روزانه دو بار دندان های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید و یک بار در روز با نخ دندان از بین بردن غذاهای گیر کرده بین دندان ها اقدام کنید. همچنین باید به صورت منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان های خود را بررسی و تمیز کنید. این کارها می توانند از پوسیدگی دندان، التهاب لثه و بیماری پریودنتال جلوگیری کنند که می توانند منجر به حساسیت دندان به سرما شوند.
• مصرف متعادل مواد ترش و شیرین: باید از مصرف زیاد مواد ترش و شیرین که می توانند باعث فرسایش دندان شوند، خودداری کنید. اگر از این مواد استفاده کردید، باید بعد از آن دهان خود را با آب بشویید تا اسید را از روی دندان ها بردارید. همچنین باید از مکیدن یا نگه داشتن مواد ترش یا شیرین در دهان خودداری کنید تا از تماس طولانی مدت آن ها با دندان ها جلوگیری کنید.

مسواک زدن درست: باید از مسواکی با سری نرم یا متوسط استفاده کنید و با فشار ملایم و حرکات دورانی، دندان های خود را مسواک بزنید. باید از مسواک زدن شدید یا با حرکات رفت و برگشتی خودداری کنید تا از فرسایش یا آسیب دیدن انامل دندان جلوگیری کنید. همچنین باید هر سه ماه یک بار مسواک خود را عوض کنید تا از کاهش کارایی آن جلوگیری کنید.

استفاده از محافظ دندان: محافظ دندان یک وسیله ای است که بر روی دندان های بالا یا پایین قرار می گیرد و از تماس مستقیم دندان ها با یکدیگر جلوگیری می کند. این وسیله می تواند از فشار یا سایش دندان ها که می تواند باعث فرسایش یا شکستگی آنها شود، جلوگیری کند. محافظ دندان معمولا برای افرادی که عادت گاز گرفتن یا اسکیزوفرنی دارند، توصیه می شود. اما برای افرادی که دندان هایشان به سرما حساس است، هم می تواند مفید باشد. محافظ دندان باید توسط دندانپزشک ساخته و تنظیم شود تا با اندازه و شکل دندان های شما منطبق باشد.

انتخاب مواد غذایی مناسب: یکی از راه های جلوگیری از داشتن دندان حساس به سرما استفاده از مواد غذایی مناسب است. باید از مواد غذایی سالم و مغذی استفاده کنید تا سلامت دندان و لثه خود را حفظ کنید. باید از مواد غذایی حاوی کلسیم، فسفر، ویتامین C و D و غیره که برای تقویت انامل و دنتین دندان و پیشگیری از التهاب لثه مفید هستند، استفاده کنید. برخی از این مواد غذایی عبارتند از: شیر، پنیر، ماست، بادام، گوشت، ماهی، تخم مرغ، مرکبات، کلم بروکلی و غیره. همچنین باید از مواد غذایی حاوی شکر، نشاسته، اسید و غیره که می توانند باعث پوسیدگی دندان یا فرسایش انامل دندان شوند، خودداری کنید یا مصرف آن ها را محدود کنید.

نتیجه گیری

در پایان، درمان و پیشگیری از حساسیت دندان به سرما از طریق شناسایی علائم، درک دلایل و اجرای روش‌های درمانی مناسب امکان‌پذیر است. مراقبت مداوم از دهان و دندان، انتخاب سبک زندگی سالم و مراجعه منظم به دندانپزشک می‌تواند به حفظ سلامت دهان و دندان کمک کرده و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند. بیاد داشته باشید که سلامت دهان و دندان تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی شما دارد و پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.